Chrząszczyce

          Chyba żadna wieś w gminie nie zmieniała tak często swoje nazwy - łącznie w ciągu wieków było ich 14. Pierwsze brzmienie, pod którym Chrząszczyce zadebiutowały w historii to „Cremchici” - 30 listopada 1260 roku Książę Opolski Władysław, darował kościołowi we wsi o tej nazwie dochody z samej wsi, a oprócz tego ze Złotnik i Źlinic. W ten oto sposób Chrząszczyce pojawiły się w historii. Uparta plotka sytuuje jednak początki wsi wcześniej - ile wcześniej, pewności nie ma. Są jednak poszlaki. W roku 1814 pożar strawił kościół parafialny, wyszło wówczas na jaw, że jeden z wmurowanych w fasadę kamieni nosi datę 1099. Nie wiadomo, co miałaby oznaczać. Czy założenie osady, czy rok posadowienia kościoła, a może - co bardziej prawdopodobne - kościoła filialnego. Z dawnych czasów zachowała się w obecnym kościele parafialnym chrzcielnica z misą z X-XI w - jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych na Opolszczyźnie. Inne przetrwałe w Chrząszczycach zabytki mają mniej archaiczny rodowód - przydrożne kapliczki i krzyże datowane są na koniec XIX wieku.

Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej
30 listopada 1260 roku Książę Opolski Władysław darował kościołowi pod wezwaniem św. Stanisława w „Cremchici” (obecnie Chrząszczyce) dochody z trzech wsi: Cremchici, Zlotnici i Zlinici (obecnie Złotniki i Źlinice). Tyle pierwszy zapis dotyczący kościoła i wsi.
Istnieją jednak poszlaki, że kościół istniał w Chrząszycach już wcześniej. W roku 1814 gigantyczny pożar spopielił światynię św. Stanisława - wyszło wówczas na jaw, że jeden z wmurowanych w fasadę świątyni kamieni nosi datę 1099. Nie wiadomo co miałaby oznaczać. Czy założenie osady, czy rok posadowienia kościoła, a może - co najbardziej prawdopodobne - kaplicy, czyli kościoła filialnego. Nie wiadomo. Nie ma natomiast wątpliwości, co do nazwiska jednego z pierwszych proboszczów - ks. Klemens, wymieniony jest jako świadek na sądzie biskupim, który odbył się 2 marca 1285 r. W roku 1295 biskup wrocławski Jan, wzmiankuje że chrząszczycka świątynia wyposażona jest już w 3 włóki pola i poświęcona św. Stanisławowi. Z tamtych czasów zachowała się w obecnym kościele parafialnym chrzcielnica z misą z X-XI w. - jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych na Opolszczyźnie.
Pierwsze pełniejsze informacje o kościele parafialnym w Chrząszczycach datują się na rok 1687: murowany, kryty dachówką budynek, do połowy murowana dzwonnica wieńczyła prowadzącą na cmentarz południową bramę (dziś jest to brama północno-zachodnia).
21 kwietnia 1814 roku zaprószony przypadkowo w Złotnikach ogień zniszczył wieś, a niesione południowym wiatrem iskry spadły również na Chrząszczyce - spłonęły nie tylko wszystkie zabudowania gospodarskie, spłonął również niemal w całości kościół - ocalała jedynie zakrystia pokryta ceglanym sklepieniem. Zdruzgotany tymi wydarzeniami ówczesny proboszcz ks. Paweł z Opola postradał zmysły. Jego następcy odbudowali świątynię. Szybko jednak okazać się miało, że budynek nie spełnia już oczekiwań rozrastającej się parafii. Niechętne katolikom władze pruskie długo nie chciały wydać zgody na powstanie nowego kościoła. Dzieło budowy zakończył dopiero ks. Henryk Kulik. Konsekracja nowego kościoła pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej odbyła się 7 października 1927 roku.

Chrzcielnica
Wczesnośredniowieczna, szacowana na X-XI wiek chrzcielnica w kościele Matki Boskiej Szkaplerznej. To jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych na Opolszczyźnie, sam świt chrześcijaństwa w Polsce. Jeśli datowanie jest precyzyjne, chrzcielnica pamięta czasy Bolesława Chrobrego.

Kaplica "Pomnik Kansego u Margosa"
„Pomnik Kansego u Margosa” przy ulicy Opolskiej. Kaplicę w 1893 ufundowali Maria i Walenty Kansy. Zachowana przez wieś tradycja mówi, że kaplica powstała, by uczcić pamięć syna i córki Kansów - oboje zmarli na krótko przed złożeniem ślubów zakonnych. Dziś, w dawnym domu Kansych gospodarują Margosowie - od trzech pokoleń jedna z najlepszych w gminie piekarni. Opowiadają Margosowie, że gdy budynek przechodził w ich ręce, Kansowie wyrazili życzenie, by kaplicę zachować. Życzenie zostało spełnione - Margosowie dbają o kaplicę jak o własną.

"Krzyż Tomechny"
Krzyż przy polnej drodze z Chrząszczyc do Folwarku - przedłużenie ulicy Polnej.
Krzyż ufundowali w roku 1903 Joseph i Katarzina Tomechna w podzięce za powrót do zdrowia. We wnęce figurka Matki Boskiej Bolesnej i inskrypcja, prawie już nieczytelna: „Prosi się przechodniów o Zdrowaś Mario i Ojcze Nasz”.